पेसा ५% अबंध निधी योजना

PESA काय आहे ?
PESA म्हणजे “Panchayats (Extension to Scheduled Areas) Act, 1996”, ज्याच्या अंतर्गत अनुसूचित क्षेत्रातील (Scheduled Areas) ग्रामसभा आणि ग्रामपंचायतींना विशेष अधिकार दिले जातात.

५% अबंध निधी म्हणजे काय ?
राज्य शासनाकडून आदिवासी उपयोजनांतर्गत मिळणाऱ्या एकूण निधीपैकी ५% निधी हा ‘अबंध’ स्वरूपात ठेवण्यात येतो, म्हणजेच याचा वापर ठराविक योजनेसाठी न करता स्थानिक गरजेनुसार ग्रामसभेच्या मंजुरीने विविध लघु विकासकामांसाठी केला जाऊ शकतो.

निधीचा वापर कोणत्या कामांसाठी करता येतो ?

• गावातील रस्ते दुरुस्ती
• पाणीपुरवठा
• शाळा दुरुस्ती
• आरोग्य सुविधा
• सामूहिक शौचालये
• सार्वजनिक ठिकाणांची स्वच्छता
• महिला व बालकल्याण उपक्रम
• स्थानिक सण, उत्सव वा सांस्कृतिक कार्यक्रम (सर्व कामे ग्रामसभेच्या ठरावानुसारच केली जातात)

लाभार्थी कोण ?

• PESA कायद्यांतर्गत येणाऱ्या अनुसूचित क्षेत्रातील ग्रामपंचायती
• या ग्रामपंचायतींमध्ये राहणारे सर्व नागरिक अप्रत्यक्षपणे लाभार्थी असतात

योजनेची वैशिष्ट्ये:

• निधीचा वापर ग्रामसभा मंजूर करेल अशा कामांसाठीच करता येतो
• निधी वापरासाठी कोणतीही किचकट प्रक्रिया नाही
• निधीचा उपयोग त्वरित गरज भागवणाऱ्या कामांवर केला जातो
• स्थानिक पातळीवर पारदर्शकता व लोकसहभाग वाढतो

नियंत्रण व अंमलबजावणी:

• ग्रामपंचायत व ग्रामसभा
• जिल्हा परिषदेअंतर्गत आदिवासी विकास प्रकल्प अधिकारी (ITDP)
• सामाजिक लेखापरीक्षण व वार्षिक अहवालाद्वारे कामांची पडताळणी

अधिक माहितीसाठी संपर्क:

• स्थानिक ग्रामपंचायत कार्यालय
• जिल्हा परिषद / पंचायत समिती कार्यालय
• आदिवासी विकास प्रकल्प कार्यालय (ITDP)
• अधिकृत वेबसाइट: https://tribal.maharashtra.gov.in

टीप:
ही योजना केवळ अनुसूचित क्षेत्रांतील (PESA अंतर्गत) ग्रामपंचायतींसाठी लागू आहे. योजनेचा उद्देश केवळ स्थानिक गरजांच्या पूर्ततेसाठी ग्रामसभेला सक्षम करणे हा आहे. त्यामुळे निधीचा वापर करताना ग्रामसभेचा ठराव आवश्यक आहे.